نیشکرنیوز: کلمه خوزستان برگرفته از خوز است و خوز به معنای نیشکر است. تلاش‌های بسیاری برای احیای این صنعت از زمان امیرکبیر در ایران برای کشت نیشکر در استان خوزستان آغاز شد که با کشته شدن او و بر سر کار آمدن میرزا آقاخان نوری که گویا تابعیت انگلیسی نیز داشت، این فرآیند متوقف شد. در دوره رضاشاه، دوباره مساله تولید شکر از نیشکر در خوزستان آغاز شد. انگلیسی‌ها با خودکفایی ایران در زمینه تولید شکر شدیدا مخالف بودند و برای ترساندن کشاورزان مارهایی را از هندوستان که آن زمان مستعمره بریتانیا بود در مزارع نیشکر رها می‌کردند. کاپیتان نوئل، جاسوس سرویس انگلیس در ایران و قفقاز بر این باور بود که در کنار ذخایر بزرگ منطقه خوزستان هرچقدر جمعیت کمتری وجود داشته باشد، تامین کننده منافع انگلیس در ایران است. مرحله سوم کشت نیشکر در دوره پهلوی دوم آغاز شد و در منطقه‌ای به نام هفت‌تپه در جنوب دزفول کارخانه تولید شکر از نیشکر در ۱۲هزار هکتار آغاز شد. این مجموعه که در سال ۱۳۴۱ به بهره برداری رسید، دارای کامل‌ترین زنجیره نیشکر جهان است. زیرا علاوه بر تولید صدهزار تن شکر در سال، صدهزار تن خوراک دام و حدود ۸۰ تن کاغذ تولید می‌کند.

نیشکر یکی از تولیدات کشاورزی است که همه قسمت‌های آن، قابل استفاده هستند. در پیش از انقلاب مجتمع بسیار بزرگتری که گویا بزرگترین کارخانه تولید شکر از نیشکر است در جنوب شوشتر در مساحتی برابر با ۲۳ هزار هکتار در دستور کار قرار گرفت و در سال ۱۳۵۶ به بهره‌برداری رسید که مشاوران آن شرکت‌های هلندی و آمریکایی بودند. از آنجایی که میزان جریان آب در رودخانه کارون بزرگ بالغ بر ۱۹ میلیارد مترمکعب است، سازمان آب و برق خوزستان با شرکت agronomix آمریکا که یکی از بزرگترین شرکت‌های مهندس مشاور صنایع غذایی است به امضا رسید. بر پایه آن قرار بر این بود که هفت مجتمع کشت و صنعت جدید برای تولید ۷۰۰هزار تن شکر، ۷۰۰هزار تن خوراک دام، ۲۰۰هزار تن کاغذ و خمیرمایه در شمال و جنوب اهواز در محدوده‌ای به گستره ۱۲۰ کیلومتر ساخته شود. با انقلاب اسلامی طبیعتا این قرارداد نیز مانند سایر قراردادهای توسعه‌ای لغو شد. ولی در زمان جنگ ایران و عراق، به دستور نخست وزیر وقت صندوقی به نام صندوق شکر به وجود آمد تا مطالعات باقیمانده توسط کارشناسان ایرانی انجام شود. پس از پایان جنگ و آغاز دوره سازندگی زمان تصویب قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این طرح در زیرمجموعه تبصره ۲۹ قانون اول توسعه اقتصادی گنجانده شد. آیت‌ا… هاشمی به عنوان رئیس‌جمهور وقت از آنجایی که می‌دانست مخالفان از همه ابزارها برای جلوگیری از تصویب این پروژه استفاده خواهند کرد، علاوه بر فرستادن وزیر کشاورزی و وزیر نیرو، برای دفاع از این پروژه وزیر نفت کابینه خود را هم به مجلس شورای اسلامی فرستاد. علاوه بر آن اعلامیه‌هایی هم در تایید این پروژه پخش شد و نهایتا این طرح به تصویب رسید و نخستین واحد آن در جنوب شوشتر به نام مجتمع کشت و صنعت امام خمینی به دست رئیس دولت اصلاحات افتتاح شد. پس از آن شش کارخانه شکر دیگر هم به بهره‌برداری رسیدند. علاوه بر آن یک کارخانه ام دی اف، یک کارخانه تولید الکل به ظرفیت ۳۳ میلیون لیتر در سال و یک کارخانه خوراک دام به ظرفیت صدهزار تن نیز ساخته شد که در مرحله بهره‌برداری قرار دارد.

در زمستان سال ۹۶، در محل اتاق بازرگانی ایران با حضور مقامات ذی‌ربط جشن خودکفایی شکر برگزار شد که نتیجه به راه افتادن طرح توسعه نیشکر بود و ایران توانست برای نخستین بار در تاریخ خود به تولیدی برابر با ۶/۱ میلیون تن شکر دست پیدا کند. این عملا به معنای آن بود که واردات واقعی شکر تنها محدود به ۵۰۰ هزار تن در سال رسید. در سال جاری قرار بر این بود که با افزایش سطح زیر کشت نیشکر در خوزستان این میزان به (یک و هفت) ۷/۱ میلیون تن برسد. ولی مافیای واردات شکر طبعا نمی‌توانست چنین رویدادی را تحمل کند. به همین خاطر در فصل تابستان که فصل آبیاری کشتزارهای نیشکر است، به‌رغم وجود آب در پشت سدهای ساخته شده روی رودخانه کارون، سازمان آب و برق خوزستان به تحریک مافیای واردات شکر میزان تخصیص آب به طرح توسعه نیشکر را به پایین‌ترین حد خود رساند و موجب نابودی هزاران هکتار زمین زیر کشت نیشکر شد. به طوری که بر پایه اطلاعات دریافتی میزان تولید شکر در این مجموعه نسبت به سال گذشته ۴۵ درصد کاهش یافت.

حال این مسأله در زمانی اتفاق می‌افتد که به علت سیلاب‌ها در پاکستان و خشکسالی بی‌سابقه در آلمان و فرانسه که از بزرگترین تولیدکنندگان شکر جهان هستند، تولید شکر در سطح جهانی کاهش پیدا خواهد کرد و به دنبال آن، قیمت شکر نیز در بورس کالای شکر روند صعودی پیدا خواهد کرد.

• نویسنده : دکتر بهمن آرمان - اقتصاددان
• منبع خبر : روزنامه آرمان